niedziela, 9 września 2007

Krwawy list z Kopriwszticy

Rosjanie mają (mieli?) swoją rewolucję październikową, która wybuchła w listopadzie. A ich bracia w wierze Bułgarzy mają powstanie kwietniowe, które wybuchło w maju. 20 kwietnia 1876 roku w Bułgarii obowiązywał jeszcze kalendarz juliański. Według kalendarza gregoriańskiego był to już 2 maja. Ten jednak w Bułgarii wprowadzono dopiero w 1916 roku.



XIX-wieczne odrodzenie narodów w Europie nie ominęło Bułgarów. Po prawie 500 latach niewoli tureckiej udało się im wybić na niepodległość. Początek temu dało powstanie, które rozpoczęło się 20 kwietnia 1876 roku w Kopriwszticy.


W XIX wieku Turcja zaczęła podupadać ekonomicznie i militarnie. Bułgarzy zobaczyli w tym szansę. Jednym z ideologów walki był Wasyl Lewski, który zginął bohatersko w 1873 roku. Jego dzieło kontynuowali m.in. powstańcy 1875 roku ze Starej Zagory. Powstanie to wprawdzie stłumiono, ale nie bez kłopotów, co dodatkowo mobilizowało Bułgarów do kolejnych działań.


W listopadzie 1875 roku zawiązano kilka okręgów powstańczych. Jak się okazało najważniejszy z nich powstał w Płowdiwie. Jego przywódcami byli m.in. Panajot Wołow, Georgi Benkowski i Todor Kableszkow. Turcy dowiedzieli się o przygotowaniach i 20 kwietnia chcieli w Kopriwszticy aresztować spiskowców. Próba uwięzienia Kableszkowa zakończyła się walką, przepędzeniem żandarmów i zabiciem tureckiego urzędnika (mudira).


Kableszkow napisał tego dnia list do innego komitetu powstańczego, wzywając do rozpoczęcia powstania. Uwaga, uczymy się bułgarskiego:

„Братя!
Вчера пристигна в село Неджеб ага, из Пловдив, който поиска да затвори няколко души заедно с мене. Като бях известен за вашето решение, станало в Оборищкото събрание, повиках няколко души юнаци и след като се въоръжихме, отправихме се към конака, който нападнахме и убихме мюдюра, с няколко заптии... Сега, когато ви пиша това писмо, знамето се развява пред конака, пушките гърмят, придружени от ека на черковните камбани, и юнаците се целуват един други по улиците!... Ако вие,братя, сте биле истински патриоти и апостоли на свободата, то последвайте нашия пример и в Панагюрище...
Копривщица, 20 априлий 1876 г.
Т. Каблешков.
Бях очевидец, когато се извърши всичко гореказано в писмото на Тодора. Тръгвам за Клисура, за да направя същото.
Н. Караджов”


„Bracia!
Wczoraj do wsi przybył aga Nedżeb, z Płowdiwu, który chciał zaaresztować kilka osób wraz ze mną. Znając wasze ustalenia, które zapadły na zebraniu w Oboriszte, zwołałem kilku junaków, uzbroiliśmy się, a następnie skierowaliśmy się do konaku, który napadliśmy, zabijając mudira i kilku żandarmów... Teraz, gdy piszę do was ten list, przed konakiem powiewa sztandar, grzmią karabiny, którym towarzyszy echo cerkiewnych dzwonów, a junacy padają sobie w ramiona na ulicach!... Jeśli i wy, bracia, jesteście prawdziwymi patriotami i apostołami wolności, to podążcie za naszym przykładem w Panagiuriszte...
Kopriwsztica, 20 kwietnia 1876 r.
T. Kableszkow.
Byłem świadkiem wydarzeń opisanych powyżej w liście Todora. Wyruszam do Klisury, by uczynić to samo.
N. Karadżow”

A że list został podpisany krwią zabitego mudira, przeszedł do historii pod nazwą „Krwawego listu”.


Wybuch powstania 20 kwietnia był przedwczesny, bo planowano je na 1 maja. W efekcie dość szybko zostało stłumione... Panajot utonął 26 maja próbując uciec do Rumunii. Benkowski zginął w walce 12 maja. Kableszkow popełnił samobójstwo po schwytaniu przez Turków. Zginęło między 3 a 12 tysięcy Bułgarów. Spalono 80 miejscowości. Kopriwsztica ocalała, bo zapłaciła haracz Turkom.


Ale powstanie nie poszło na darmo. Państwa europejskie upomniały się o los Bułgarów. W 1877 roku próbowano wynegocjować z Turcją autonomię dla Bułgarii. Po odmowie wybuchła wojna rosyjsko-turecka, która w 1878 roku przyniosła Bułgarom niepodległość. A wszystko to m.in. dzięki wydarzeniom z Kopriwszticy.


Dzięki zapłaconemu haraczowi Kopriwsztica ocalała i możemy do dziś oglądać w niezmienionej formie XIX-wieczną zabudowę małego bułgarskiego miasteczka, wsi właściwie.


W 1823 roku przyszedł tu na świat Najden Gierow (Найден Геров), bułgarski pisarz, językoznawca i etnograf. Jako uczestniczący w przygotowaniach powstania kwietniowego, musiał uciekać z Bułgarii i schronić się w rosyjskim poselstwie w Konstantynopolu.

1 komentarz: