Psychopata dnia codziennego

Onieśmielony wersją Mariusza Lubomskiego, do której polski tekst napisał Sławomir Wojski, przez długie lata nawet nie zbliżałem się do tłumaczenia tej piosenki. Aż poszedłem do kina…

Obejrzany niedawno koncertowy film „Stop Making Sense” zainspirował mnie, wręcz zmusił mentalnie (żeby nie powiedzieć: psychicznie) do przetłumaczenia „Psycho Killer” Talking Heads. Wersja Lubomskiego jest nie do wyjęcia, ale to nie jest tłumaczenie, nawet swobodne. Przyznać jednak trzeba, że słowa Wolskiego oddają nerwowe napięcie, jakiego doświadcza podmiot liryczny piosenki. David Byrne odżegnuje się od dosłownej interpretacji tekstu, twierdząc, że wcale nie chodzi o jakiegoś seryjnego mordercę (coś jak Beksiński mówiący, że jego obrazy to abstrakcja). Jestem skłonny przyjąć, że chodzi o codzienny wkurw, jakiego wielu z nas doznaje, mierząc się z różnymi „niegrzecznymi ludźmi”.
W oryginale dodatkowej perwersji dodają francuskie słowa (użytkownicy języka angielskiego ewidentnie lubują się w korzystaniu z francuszczyzny przy une occasion sophistiquée). Nie pierwszy raz zmierzyłem się z zagadnieniem tłumaczenia nieangielskich słów z angielskiej piosenki. Tym razem postawiłem na język Bohumila Hrabala, znany mi ze słyszenia, jeszcze od czasów wizyt w Czechosłowacji.

Nie chcę faktów znać, choć walą w twarz
Nerwowy, spięty jestem, luzu brak
Nie chcę spać, bo mnie łóżko parzy
Nie podchodź, pod napięciem działam

Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś
Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś

Rozmowę rozpoczynasz, nie umiesz skończyć nigdy
Dużo gadasz wciąż, ale o istotnym niczym
Gdy nie mam na myśli nic, nie otwieram ust
Raz rzekłeś coś, po co mówisz znów?

Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś
Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś

Co jsem dělal noci té
Co mi řekla noci té
Uvědomění mé naděje
Směřuji ke slávě, OK
Tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak, tak

Próżni tak i ślepi wciąż
Nie cierpię ludzi, gdy niegrzeczni są

Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś
Psychobójca, co to je?
Wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie-wie wiej lepiej
Wiej, wiej, wiej, wiej, wiej, wiej lepiej gdzieś
Olsztyn, 5-6.01.2025, 3.02.2025



Horacy Tłumacy - na Facebooku
Horacy Tłumacy - na YT
Horacy Tłumacy - lista przetłumaczonych piosenek

Lament z rezerwatu

Wyrzucanie imigrantów tam, skąd przybyli, ma długą i niesławną historię, w której najważniejsze jest to, że każdy skądś kiedyś przybył (nie wyłączając przodków Donalda Trumpa). I ten wyrzucany, i ten wyrzucający.

Te wszystkie zamieszkiwania „od zawsze” to jest czasem kilkadziesiąt lat, przeważnie kilkaset, a rzadko kilka tysięcy lat. Czyli wszyscy jesteśmy imigrantami, emigrantami, uchodźcami i najeźdźcami. Nawet Indianie, Inuici i Aleuci nie byli w Ameryce od zawsze. Ba, nie byli pierwsi. Przybyli z Azji do wcale nie pustej Ameryki, bo był tam ktoś jeszcze przed nimi i to wiele tysięcy lat wcześniej.
Ale nie o tym jest ten utwór, choć krąży wokół tej tematyki.


To piosenka o chyba najdłuższym tytule, jaką przetłumaczyłem. „Indian Reservation (The Lament of the Cherokee Reservation Indian)” napisał pod koniec lat 50. John D. Loudermilk (jedną jego piosenkę już tłumaczyłem). W 1959 roku nagrał ją Marvin Rainwater, a w 1968 roku Don Fardon. Wielką popularność zyskała jednak dopiero wersja Paul Revere & the Raiders, którą świat poznał w 1971 roku. Potem były zresztą kolejne wersje, nie wyłączając dyskotekowej.
Nie wiem, czy Loudermilk miał szczere i głębokie przemyślenia na temat losu Indian. Może to po prostu dobry temat dla tekściarza, jakim w znacznej mierze był. Amerykanie dobrze się bawiący (choćby przy wspomnianej wersji disco) przy piosence o zniszczeniu kultury Czirokezów budzą we mnie mieszane uczucia. Wszak, jak wiemy z „Hair”, chodzi o to, że Biali wysyłają Czarnych, by walczyli z Żółtymi o ziemię, którą zabrali Czerwonym (na marginesie – czyżbym w tym roku miał spędzić kilkanaście dni w Hanoi?). Doceńmy jednak to bicie się w piersi, bo nie są mi znane rosyjskie piosenki traktujące na przykład o losie Tatarów krymskich.

Czirokezów zebrali nację
Każą być w tym rezerwacie
Życia styl nasz wzięli już
Tomahawk i łuk, i nóż

Język też zabrali nam
Ich angielski dzieci muszą znać
Koraliki z naszych rąk
Made in Japan teraz są

Lud Czirokezów to jeden szczep
Chce dumnie żyć, mieć dumną śmierć

Indian całą zebrali nację
Zamknęli nas w tym rezerwacie
Choć koszulę i krawat mam
Wciąż jest czerwona skóra ma

Lud Czirokezów to jeden szczep
Chce dumnie żyć, mieć dumną śmierć

Lecz może kiedyś zdarzy się
Lud Czirokezów wróci tu, wróci tu
Wróci tu, wróci tu, wróci tu
Olsztyn, 29.01-1.02.2025



Horacy Tłumacy - na Facebooku
Horacy Tłumacy - na YT
Horacy Tłumacy - lista przetłumaczonych piosenek

John ma swój intymny mały świat

Wszystko jeszcze w powijakach, ale to z takich pozycji wystartował Lennon, by dojść do daleko posuniętej penetracji własnego życia wewnętrznego.

W niespełna dwuminutowej piosence „There's a Place” John sprzedał nam osobistą informację, że chowa się przed samotnością w swoim własnym intymnym świecie. Może pójście tropem Mickiewicza i umieszczenie na wstępie cytatu z „Hamleta” (Methinks, I see... where? / – In my mind’s eyes) byłoby zbyt daleko idące, ale widać, że szkiełko i oko zawieszone na dziewczynie nie wyczerpują kręgu zainteresowań 22-letniego autora.

Jest miejsce więc, pójść mogę gdzie
Gdy jest mi źle, gdy smutno mi
To jest ma jaźń i nigdy tam
Nie jestem sam

Mam w myślach twój wciąż każdy ruch
A w głowie mej są słowa twe
„Kocham cię, tylko cię”

Nie ma smutku w mym sercu
Czemu miałby tam być?
Jutro nie będzie smutku
Czemu miałby tam być?

Jest miejsce więc, pójść mogę gdzie
Gdy jest mi źle, gdy smutno mi
To jest ma jaźń i nigdy tam
Nie jestem sam

Miejsce jest
Miejsce jest
Miejsce jest
Miejsce jest
Olsztyn, 1.02.2025



Beatlesi od tej piosenki rozpoczęli 11 lutego 1963 roku słynną sesję nagraniową płyty „Please Please Me”, a ja dzisiejszym tłumaczeniem kończę (spóźniony o dwa lata) przekład wszystkich utworów z tego albumu.

Kącik prasowy, czyli piosenka w miesięczniku „BeatlesMonthly” z listopada 1963 roku:

Horacy Tłumacy - na Facebooku
Horacy Tłumacy - na YT
Horacy Tłumacy - lista przetłumaczonych piosenek